تعلیم و تربیت

رسش مغز (بلوغ و تحولات پیری)

سه شنبه 87/8/28 2:49 عصر| رسش مغز، تحولات مغز در بلوغ، تحولات دستگاه عصبی در پیری | نظر

رسش مغز در دوره نوجوانی

(بلوغ اساسا در مغز روی میدهد)

مغز به غیر از هدایت رشد و نمو بدن و نظام باز تولید فرماندهی رفتار کودک برای جدایی از وابستگی و حرکت به سوی استقلال را برعهده دارد اما بدون تردید عملکرد مغز متاثر از عواملی مانند جریانهای هورمونی سازمان روانی فرد و زمینه های اجتماعی فرهنگی است

تغییرات  دستگاه عصبی

الف - تغییرات شبکه نورون ها:

1. افزایش عمومی وزن محیط مغزی
2. فرایند رشد عصبی مربوط به جدا شدن سیناپس ها: یعنی تغییر ارتباطات میان سلولهای مغزی که منجر به جدا شدن مدار ها و در نتیجه عملکرد های مغزی میشود.به دو صورت شکل میگیرد.                                                  

        2-1:از بین رفتن برخی از سلولهای عصبی و تغییر الگوی جریان مغزی به عنوان قسمتی از رشد        

        2-2:زنده ماندن و بقای بقیه  سلول های  عصبی و قطع رابطه آنها با سلول های مجاور : این تغییر مدارهای عصبی بر مراکز زبانی .رفتاری و عاطفی تاثیر میگذارد.

3. انشعاباتی که دندریت ها ایجادمیکنند
4.   ایجاد و تکامل سیناپسی  :-ژنتیک:با یک برنامه خاص ارتباط نورونی  ایجاد میکند. تجربه:رفتار جدید درصورت تکرار موجب ایجاد یک شبکه بین نورونی میشود- جریانهای شیمیایی: جاذبه میان دو سلول مبتنی بر انتقال دهنده نورونی است
5. .ارتباط یافتن شبکه های نورونی قبلی و شبکه های نورونی رقیب

 ب – تداوم میلینه شدن: کورتکس قدامی و نواحی مربوط به زیر گیجگاهی وآهیانه ای میلینه میشوند .این نواحی در هماهنگ سازی برنامه ریزی  روانی کلامی توجه به نظم بخشیدن به رفتار و ترتیب حرکتی است .

ج – تجدید سازمان جسم پینه ای :جدا شدن شبکه های عمومی تر و در هم آمیخته تر و ایجاد شبکه های تخصصی تر.

د – استقلال نیم کره ای :نیم کره ها مستقل تر از هم میشوند و کارشان تخصصی تر میشود.

ح- رسا شدن نظام یا ارتباطات:                            

1- رشد زبان به عنوان یک ابزار  درونی. 2 - افزایش حافظه کاری بر اثر رسا شدن قسمت جلو مغز(پیشانی).3- کنترل شناختی رفتار در اثر ملینی  .4- تغییر در ارتباطات و شبکه های سیناپسی و رسا شدن  قسمت جلو مغز 5- رشد شناختی که درا ثر رسا شدن قسمت  جلو مغز و بالندگی عملکرد نظام هماهنگ کننده است   .6-رشد آگاهی در سطح بالاتر از خود

دانه استاس رشد آگاهی از خود را مربوط به  کورتکس قدامی و عملکرد های هماهنگ کننده آن میداند .                                             

تغییرات مربوط به رسا شدن مغز شامل موارد زیر است

1. از بین رفتن سلولها .
2. جدا شدن ارتباطات سیناپسی و ایجاد ارتباط جدید سیناپسی که از این طریق مدارها و شبکه های جدید در مغز به وجود می آید و اینها در مقایسه با نظامهای عمومی و نارس ویژگیهای اختصاصی بیشتری دارد .
3. تغییر سازمان عمومی به اختصاصی در مغز.در بر گیرنده جسم پینه ای است که دو نیم کره را به هم ارتباط میدهد و آنها را با هم هماهنگ میکند .

 تحولات مغز در دوره پیری

وزن مغز در طول سالهای بزرگسالی کاهش می یابد .این کاهش بعد از 60 سالگی به علت از بین رفتن نورون ها وبزرگ شدن بطنها ی درون مغز بیشتر میشود ودر 80 سالگی به 5-10%کاهش میرسد .کاهش نورون هادر سراسر قشر مخ به میزان مختلف ودر مناطق متفاوت آن روی میدهد .در مناطق شنوایی ، بینایی وحرکتی بالغ بر50%درصد نورون ها از بین میروند .در مقابل بخشهایی از قشر مخ مانند قطعه پیشانی که مسئولیت نظم بخشیدن به اطلاعات ، قضاوت وتفکر را بر عهده دارند خیلی کمتر تغییر میکنند .علاوه بر قشر مخ مخچه تغریبا 25%نورونها خود را از دست میدهد .سلولهای گلیال که رشته های عصبی رامیلین دار میکنند نیز کاهش می یابند واز این رو در کاهش توانایی دستگاه عصبی مرکزی دخالت دارند.

دستگاه خود مختار نیز ضعیف تر میشود (برای مثال بدن سخت تر میتواند با تغییرات دمای مخیط خود را وفق دهد )و در مقایسه با دوران جوانی هورمونها استرس بیشتری به داخل خون آزاد میکند .این تغییرات میتواند سبب ضعف دستگاه ایمنی واختلال خواب در سالخودگان باشد .

مغز میتواند برخی از این ضعف ها را جبران کند .نورونهای کهنه بعد از تخریب سایر نورونها سیناپسهای جدید تشکیل دادند .ورزش میتواند گردش خون در مغز را افزایش دهد  وبه حفظ ساختارهای مغز وتوانایی های رفتاری کمک کند

شگفتیهای مغز

 یکی از ویژگی های شگفت آور رشد مغز این است که چون نورونهای در حال رشد  برای این اتصالات سیناپسی به فضای کافی نیاز دارند بسیار از نورونها مجاور در هر منطقه ای از مغز میمیرند .خوشبختانه در دوره پیش از تولد نورون های اضافی خیلی بیشتر از تعدادی که مغز نیاز دارد تولید میشوند.

 سلولهای قشر مخ انعطاف پذیرند اگر در آغاز کودکی صدمه ای به بخشی از مغز وارد شود دیگر بخشها میتوانند وظایف آن بخش را انجام دهند .هر چقدر سن بالا تر میرود انعطاف پذیری مغز کم تر میشود

منابع:

1)برک،لوراای((روانشناسی رشد.ج2))ترجمه یحیی سید محمدی،تهران ارسباران1385

2)لطف آبادی،حسین((روانشناسی رشد.ج2))،تهران سمت1385

                         تهیه : سعید فرمانی و حلیمه ابراهیمی